Bu gün qlaukomaların əlamətləri haqqında məlumat vermək istəyirəm.
Yenə altı qırmızı xətlə çəkiləcək cümlə:
“Qlaukoma əlamətsiz gedən xəstəlikdir!”
Yəni insanlar qlaukomadan şübhələnməkdən ötrü əlamət gözləməsinlər ki, “Filan əlamət demişdi, o əlamət məndə yoxdur, demək qlaukoma məndə ola bilməz.” Elə bir söhbət yoxdur.
Yəni qlaukoma hər birimiz üçün risk faktorudur və mütəmadi kontrollar olmalıyıq.
Ana xəttimiz: “Qlaukoma əlamətsizdir.”
Gözdaxili təzyiq çox yüksəkdirsə ağrı verir
Amma bəzi hallarda qlaukoma da əlamətlərlə özünü büruzə verə bilir. Gözdaxili təzyiq həddindən artıq çox yüksələrsə, artıq ağrılar başlayır. Həm gözün özündə, gözün ətrafında, hətta xəstələrin əksəriyyətinin yuxusunu qaçıracaq qədər küt ağrılar.. Qlaukomada bir də yayılan ağrılar olur. Göz ətrafına yayılan ağrılar. Amma bir daha qeyd edim, bunlar anormal çox yüksək dərəcələrdədir.
Yeri gəlmişkən, gözdaxili təzyiqin norması 10-dan 21-ə qədər olduğunu qeyd etmişdik. Yəni 25 təzyiq, 26 təzyiq, 28 təzyiq, 30 təzyiq… Bəzən, hətta əksər hallarda, 95% halda xəstələrdə problem yaratmaz, ağrı verməz, diskomfort verməz.
Amma 50 təzyiq, 60 təzyiq inanılmaz dərəcədə xəstələrdə baş gərginliyi, baş ağrıları verir və qeyd etdiyim kimi xəstələrin hətta yuxusunu belə qaçırdacaq hala gəlir. Yəni bu yayılan, göz ətrafı yayılan ağrılar, baş ağrıları, gözün özünə toxunanda gözün özündə sərtlik və gözdə qızartı. Bundan əlavə, təzyiq çox yüksəyə qalxanda, buynuz qişada ödem əmələ gəlir.
Buynuz qişa ödemləndiyinə görə, görmə kəskin şəkildə aşağı düşür, dumanlı görmələr olur.
Həddindən artıq çox davam edərsə qlaukoma, müalicəsiz davam edərsə, belə olan hallarda da bulyoz keratopatiya da əmələ gəlir. Həm epitel ödeminə bağlı, həm bulyoz keratopatiyaya bağlı dəhşətli ağrılar, sancılar, sanki tikan batma hissi və ya şüşə qırığı düşmüş kimi kəsici ağrılarla da müşayiət oluna bilər.
Aşağı gözdaxili təzyiq də bəzən ağrı verir
Başda qeyd etdik, 95% halda aşağı təzyiqlərdə qlaukoma ağrı vermir. Amma çox nadir halda bəzi xəstələrdə aşağı təzyiq olsa belə, diskomfort verə bilir. Diskomfort, yüngül küt ağrılar, yüngül qızartı, yorğunluq və diskomfort.
Bunu haradan çıxardıram?
Xəstələr bəzən gəlir, şikayətləri olur:
Doktor, belə bir narahatlığım var, adını deyə bilmirəm. Belə gərginəm, birtəhərəm, yüngül ağrılar olur…
Və ya bəzən xəstə gəlir, baxırsan təzyiq 24-25-dir. Xəstədən soruşursan ki:
– Bir şikayətin varmı?
– Yox, hər şey qaydasındadır, bir şikayətim yoxdur.
Dərman yazırıq, təzyiq normaya düşəndən sonra və ya aşağı düşəndən sonra:
– Müəllim nə dəyişdi?
– Hə, doktor! Mən elə bilirdim hər şey yaxşıdır, amma sən demə mənim başım ağrıyırmış, bir gərginliyim var imiş.
Yəni o yavaş-yavaş əmələ gəlir deyə, insanların böyük əksəriyyəti fərqində olmur. Yəni aşağı təzyiqlərdə (“aşağı təzyiq” deyərkən 25, 26, 28 – onları nəzərdə tuturam) “Diskomfort vermir” desək belə, əslində az da olsa, cüzi də olsa bir narahatlıq verir. Sadəcə o narahatlıq yavaş-yavaş, az bir miqdarda başlayıb artıma doğru gedir deyə, insanlar ona alışırlar, normal kimi qəbul edirlər.
Yəni təzyiq normaya düşəndən sonra onun fərqinə varırlar ki,
Sən demə, mən narahat imişəm.
Belə… Yəni qlaukoma tamamən də əlamətsiz deyil.
Müalicə olunmayan, gecikmiş qlaukomada əlamətlər
Çox təhlükəli və artıq gecikmiş əlamətimiz nə olur qlaukomada?
“Doktor, artıq sərrast yeriyə bilmirəm”.
Qlaukomada görmə sahəsi daralır.
Nədir görmə sahəsi?
Mən sağ gözümü bağladım, sol gözümlə qarşıya, 1 nöqtəyə baxıram. Sol gözlə baxa-baxa sağ əlimi artıq burada hiss elədim, sol əlimi də burada hiss elədim. Yəni bu qədər sahəni mən görürəm. Baxmayaraq ki, mən gözümü qarşıda 1 nöqtəyə tuşlamışam, zilləmişəm, amma bu qədər sahəni görürəm. Bura bizim görmə sahəmizdir.
Qlaukomada burun tərəfdən, nazal tərəfdən görmə sahəsi daralmağa başlayır. Yavaş-yavaş, yavaş-yavaş, yavaş-yavaş… Görmə sahəsi itir! Xəstə düz baxır, amma baxdığı yeri görmür, bayır tərəfi görür, qulaq tərəfini görür, temporal tərəfi görür və bu da işə yarıyan görmə deyil.
Hə, doktor… Yox, görməyim yaxşıdır.
Xəstəni oxutdurursan, müayinəyə gəlir, baxırsan xəstə 100% görür. Necə görür? Əgər rəqəmlər qarşıdadırsa, xəstə yanakı baxır, onların hamısını oxuyur, 100% oxuyur. Düz – bir dənə rəqəm oxuya bilmir.
Bəzən xəstə yaxınları deyir,
Doktor, axır vaxtlar anam yemək yeyəndə üstünə tökür.
Yəni artıq qaşığı önündə görmür, təsəvvür edin. İtib. Çünki periferik görmə var.
Anam axır vaxtlar xətti görür, ilişir qalır. Ay ana’ deyirəm, ‘o xəttdir, qorxma!’ Elə bilir ki, pilləkəndir.
Çünki mərkəzi görmə yoxdur, baxdığı yeri görmür. Kənarda bir şeylər görür, dərinlik hissi də yoxdur deyə, ilişib qalırlar:
Görəsən pilləkəndir, çuxurdur, yoxsa xəttdir?
Ona görə məcbur ayaqları ilə yoxlaya-yoxlaya gəzirlər. Yəni görmə sahəsinin nazal (burun) hissədən daralması qlaukomanın xüsusiyyətlərindəndir və çox təəssüf ki, bərpa olmayan xüsusiyyətindəndir.
Qlaukomanın inkişaf etmiş formalarında “boruvari görüntü” deyirik. Yəni görmə sahəsi o qədər daralır ki, sanki bir borudan baxırmış kimi görmə sahəsi olur və o da dediyim kimi insanların rahatlığını, sərrastlığını əllərindən alır, sərbəst tanımadıqları yerdə rahat gəzə bilmirlər. Yəni bu da görmə keyfiyyətinin aşağı düşməsi deməkdir.
